De gigantische beelden van Paaseiland zijn het kenmerk van de Rapa Nui-cultuur. De volledige naam van de beelden in de lokale taal is Moai Aringa Ora, wat 'levend gezicht van de voorouders' betekent. Deze stenen reuzen verpersoonlijkten heersers en belangrijke voorouders die, na de dood, het vermogen hadden om hun "mana" - spirituele macht over de stam te verspreiden.
Oud ceremonieel centrum
De religieuze overtuigingen en macht van de heersende klassen in Polynesië, zoals in veel andere beschavingen in de wereld, gaven aanleiding tot de bouw van grote monumentale bouwwerken. De kunst van het snijden van stenen beelden was bekend bij de eerste Polynesische kolonisten, onder leiding van koning Hotu Matua. Ze voeren tussen 400 en 800 na Christus naar het eiland. Rapa Nui-architectuurprototypes zijn wijdverbreid in Polynesië, vooral op de Marquesas-eilanden en Tahiti. Na verloop van tijd kregen ze hun eigen elementen en constructiekenmerken op Paaseiland.
Het woord "ahu" wordt gebruikt om te verwijzen naar het altaar of het ceremoniële platform waarop de beelden werden opgericht. Ahu was het politieke, sociale en religieuze centrum van de verschillende stammen en clans van Paaseiland. Hier werden belangrijke evenementen gehouden: oogstfeesten, begrafenisplechtigheden en bijeenkomsten van oudsten.
De overgrote meerderheid van ahu ligt parallel aan de kustlijn. De platforms vormen een bijna ononderbroken lijn rond de kust. Gemiddeld is de afstand tussen hen minder dan een kilometer.
Hoe moai zijn gemaakt
De originele beelden van Paaseiland zijn gebeeldhouwd uit basalt en trachiet. Het is een hard en zeer zwaar materiaal, dus het duurde lang om kleine beeldjes te maken. Al snel werd een grijs-geel vulkanisch gesteente ontdekt op de hellingen van de Rano Raraku-vulkaan. Het is een geperste as ingelegd met basalt. Dit materiaal, tufsteen genaamd, is meer geschikt gebleken voor de massieve constructie van beelden met eenvoudig gereedschap.
Meester-beeldhouwers snijden de steen met basalt- of obsidiaanbeitels. Het duurde tot twee jaar om één grote moai te maken. Eerst werd de voorkant van het beeld rechtstreeks in de rots uitgehouwen, behalve de oogkassen. Het is niet bekend waarom ze de grote ruwe blokken niet hebben doorgesneden en naar een gemakkelijkere plek hebben gebracht om te werken. In plaats daarvan beklommen beeldhouwers het hoogste en meest ontoegankelijke deel van de vulkaan en sneden elk detail van de moai, inclusief de delicate kenmerken van het gezicht en de handen, op hun oorspronkelijke plaats. In de laatste fase van het werk werd het beeld uit de rots gesneden. Toen gleed ze de helling af naar de voet van de heuvel. Mensen hielden haar vast met touwen van plantaardige vezels. Moai landde in een voorgegraven gat en ging rechtop staan. In deze positie voltooiden de ambachtslieden het werk aan de achterkant en stuurden het product naar de eindbestemming.
58 moai hebben een rode hoofdtooi genaamd pukao. Het heeft een cilindrische vorm en is gemaakt van rode tufsteen uit de Puna Pau vulkaangroeve. Pukao wordt verondersteld haar in een knot te zijn en oker geverfd. Dit kapsel werd gedragen door sommige Polynesische stammen.
Hoe het beeld werd vervoerd en geïnstalleerd
Het verplaatsen van deze enorme en zware beelden blijft nog steeds het grootste onopgeloste mysterie van Paaseiland. Er zijn een aantal serieuze hypothesen die door experimenten worden ondersteund. Ze toonden aan dat de oude eilandbewoners de 10-tons moai konden verplaatsen.
De traditionele versie van wetenschappers zegt dat de moai naar het platform "liepen". De reus werd gedwongen om afwisselend voorover te buigen, heen en weer te zwaaien en extra boomstammen te plaatsen. Een ander succesvol experiment toonde aan dat idolen konden worden vervoerd op een houten platform dat over dwarse stammen gleed.
Toen de moai eenmaal rechtop stond, werden oogkassen uitgesneden waarin witte koraalogen en obsidiaan pupillen werden geplaatst. Destijds geloofde men dat het beeld zijn bovennatuurlijke kracht via zijn ogen naar de stam konaliseren om het te beschermen. Dit verklaart waarom alle moai naar het eiland kijken, waar de steden waren, en niet naar de oceaan. Het beeld verloor zijn ogen, maar verloor ook zijn kracht.
Hoeveel standbeelden op Paaseiland?
Er zijn ongeveer 900 moai geregistreerd op Paaseiland. Hiervan zijn er 400 in de Rano Raraku-groeve en 288 zijn geïnstalleerd op een ceremonieel platform. De rest is verspreid over verschillende delen van het eiland, waarschijnlijk achtergelaten op weg naar een of andere ah.
De gemiddelde hoogte van de moai is ongeveer 4,5 meter, maar er zijn ook exemplaren van 10 meter op het eiland te vinden. Het standaardgewicht is ongeveer 5 ton, maar 30-40 beelden wegen meer dan 10 ton.
De beroemdste moai-platforms
Ahu Tahai
De oude nederzetting Tahai ligt in de nabijheid van de stad Hanga Roa - de hoofdstad van Paaseiland. Het grondgebied van het complex heeft een oppervlakte van ongeveer 250 vierkante meter. Archeoloog William Malloy heeft de archeologische vondsten in Tahai zorgvuldig onderzocht en vele bouwwerken gerestaureerd: de fundamenten van huizen in de vorm van een omgekeerde boot, kippenhokken en steenovens. De meest indrukwekkende plek van Tahai is een ceremonieel platform met vijf beelden. Iets verder weg is een eenzame moai, zwaar beschadigd door erosie. Een paar meter verderop staat een volledig gerestaureerd idool - de enige op het eiland met bewaarde ogen.
Ahu naw naw
Het Nau Nau-platform is het meest complexe en best bewaarde van de drie die op Anakena Beach zijn gebouwd. Volgens de legende landden hier de eerste kolonisten uit Polynesië, onder leiding van koning Hotu Matua. De beelden bleven lange tijd in het zand begraven, waardoor ze beschermd waren tegen erosie.
Ahu Akivi
Akivi is de eerste ahu die op het eiland is herbouwd. Dit zijn de enige beelden die uitkijken op de zee. Men denkt dat de zeven figuren doen denken aan de zeven ontdekkingsreizigers die het eiland Rapa Nui ontdekten en het aan koning Hotu Matua rapporteerden.
Ahu Tongariki
Op een 100 meter lang altaar zijn 15 stenen reuzen geïnstalleerd. Dit is de grootste archeologische vindplaats, niet alleen op Paaseiland, maar in heel Polynesië. Alle beelden verschillen in hoogte en in de kunst van het detailleren. Achter het platform zijn er nog minstens 15 moai, gebroken. Volgens historici maakten ze deel uit van Ahu Tongariki, waar meer dan 30 monumenten konden staan.
Ahu Te Peu
De nederzetting Te Peu is vrijwel onaangeroerd gebleven sinds de oude bewoners deze plaats verlieten. De beelden liggen gebroken en verlaten in een afgelegen gebied weg van de belangrijkste toeristische routes. De hoofden van de oude afgoden zijn half begraven in de grond en hun lichamen zijn niet te onderscheiden van andere stenen aan de kust.
